Wat is beter? Digitaal of een papieren boek lezen?

Tablet, smartphone, e-reader of gewoon op de laptop. Tegenwoordig kunnen we op allerlei apparaten teksten lezen en zijn we niet meer afhankelijk van het eeuwenoude papieren boek. Maar heeft het medium waarop we lezen ook invloed op onze ervaring?

Van 2014 tot 2018 hebben wel tweehonderd onderzoekers onderzoek gedaan naar het lezen op schermen en zijn ze in de Stavanger Declaration tot opvallende en minder opvallende conclusies gekomen. De Noorse onderzoekers zijn niet de enigen die zich in het medium hebben verdiept. Steeds meer scholen beginnen tablets en laptops te gebruiken in de lessen, maar is het zogenoemde schermlezen beter, of toch ten minste net zo goed?

Voordelen van digitaal lezen

Aan te passen aan persoonlijke voorkeuren

Een digitaal boek heeft de voordelen dat lettergrootte, regelafstand en typografie aan te passen zijn aan persoonlijke voorkeuren. In plaats van afhankelijk te zijn van het beperkte aanbod ‘grote letterboeken’ in de bibliotheek kan nu elk e-boek gelezen worden naar eigen voorkeur.

Minder zwaar

Een smartphone, tablet of e-reader is over het algemeen een stuk lichter dan een papieren boek. Voor kinderen (of volwassenen) met fysieke uitdagingen kan het lichtere gewicht een groot verschil maken. Zelfs de grootste boekenworm zou moeten bekennen dat een e-reader toch makkelijker vasthoudt dan de hard-cover uitvoering van één van de boeken van Thea Beckman .

Meer keuze en sneller ‘in huis’

Om een traditioneel boek te vinden moet er over het algemeen meer gedaan worden door de lezer dan om een e-boek ‘open te slaan’. Online shoppen, of naar de boekenwinkel gaan kan voor niet-lezers een drempel zijn. Met een paar klikken heb je op de website van bol.com een e-boek aangeschaft. Een Nederlands boek thuisbezorgd krijgen duurt vaak een aantal dagen, zeker als je in het buitenland woont.

Achtergrondinformatie zoeken

Soms kan het lezen van een tekst of boek zorgen voor meer vragen. Welke kleding droegen mensen eigenlijk tijdens de Franse Revolutie? Als er gelezen wordt op een digitaal apparaat zijn zulke vragen tijdens het lezen snel opgezocht waardoor de lezer meer betrokken raakt bij de tekst.

Nadelen van digitaal lezen

Blauw ‘backlight’

Lezen op een tablet , smartphone of laptop is laagdrempelig, maar niet zo gezond voor de ogen. Het zogenaamde ‘backlight’, dat recht in de ogen schijnt, zorgt sneller voor vermoeide ogen, dan het leeslampje dat op de bladzijden schijnt en dus voor indirect licht in de ogen zorgt.

Daarnaast is het licht van een tablet, smartphone of laptop vaak ‘blauw’ wat onze biologische klok in de war schopt. Vooral bij gebruik in de avond is uit studies gebleken dat er veel meer slaapproblemen voorkomen bij adolescenten en kinderen dan bij leeftijdgenoten die ‘s avonds niet achter een scherm zitten.

Dit probleem kan minder erg gemaakt worden met zogenaamde ‘avondfilters’ of speciale brillen die het blauwe licht wegfilteren. Bij het gebruik van e-ink apparaten zoals een e-reader heb je uiteraard geen last van deze twee problemen.

Afleiding

Hoewel je op een digitaal apparaat snel even tussendoor iets opzoekt, hoeft dit niet altijd met het boek of de tekst te maken hebben. Notificaties en veel social media hebben een verslavend effect, die er voor zorgen dat bij de minste concentratiedip er weg gegaan wordt van de tekst of het boek.

Onderschat de verleiding van de social media niet. Het verslavend effect wordt vergeleken met die van heroïne, verwacht dus niet dat je kind zonder enige hulp de zelfdiscipline kan vinden om zich hiervan af te houden. De documentaire ‘The social dilemma’ op Netflix is een aanrader om te bekijken als je meer wil weten hoe dit in elkaar steekt.

Hoe lang nog?

Bij het lezen van een fysiek boek weten we van te voren redelijk precies waar we aan beginnen. Die dikke pil gaan we langer mee bezig zijn dan de dunne paperback. Ook tijdens het lezen weten we altijd onbewust hoe ver we al zijn in het verhaal. Bij een e-boek mogen we dan wel zien dat we op pagina ‘211’ zitten, maar echt weten hoeveel we nog moeten lezen is niet altijd even duidelijk. Voor kinderen die moeilijk aan het lezen te krijgen zijn kan dit erg demotiverend werken.

Geur, gevoel en visuele informatie

Veel boekenwormen zweren bij geur van fysieke boeken versus de ‘kille’ e-readers. En uit het onderzoek van de Noorse wetenschappers blijkt dat ze wel degelijk gelijk hebben. De geur en het gevoel van een fysiek boek dragen daadwerkelijk bij aan de informatie opname van de teksten. Ook omdat de visuele informatie altijd gelijk is, is de informatie opname ook puur op visueel vlak beter dan bij een digitaal gelezen boek.

Zo blijkt dat studenten bij het lezen van informatieve teksten sneller door een digitaal boek gaan, maar vervolgens minder goed details in zich opnemen dan de studenten die het papieren boek hebben gelezen. Dit geldt overigens alleen voor informatieve teksten en niet voor fictie.

Hoewel een digitaal boek zeker zijn voordelen kent, helemaal als het gelezen wordt op een e-ink apparaat zijn de voordelen van een papieren boek niet te onderschatten. Wees dus als ouder kritisch op het medium waar je kind op leest en pas het medium aan, aan de soort tekst, de tijd van de dag en de motivatie van je kind.